Ελληνικό ευρετήριο επιστημονικών περιοδικών | Wiki

Μπορείτε να διαβάσετε αυτή την σελίδα αλλά δεν μπορείτε να την τροποποιήσετε. Αν πιστεύετε ότι αυτό δεν είναι σωστό, απευθυνθείτε στον διαχειριστή της εφαρμογής.

<p> <b>1.1 Εισαγωγή</b> </p> <p> Καθοριστικός παράγοντας της πρόσβασης στην πληροφορία είναι η αποτελεσματική οργάνωσή της. Καθώς ο όγκος των πληροφοριών αυξάνεται, ανοργάνωτη ή κακά οργανωμένη πληροφορία προκαλεί χάος. Η αποτελεσματική οργάνωση της πληροφορίας αποτελούσε πάντα πρόκληση για τις βιβλιοθήκες και έχει διάφορες πτυχές. Μερικές από αυτές είναι η θεωρία και οι τεχνικές της ταξινόμησης, οι αρχές του ελεγχόμενου λεξιλογίου και η σχέση ανάμεσα στον τρόπο οργάνωσης από τη μια και τις πληροφοριακές ανάγκες και την κουλτούρα αναζήτησης των χρηστών από την άλλη. Η παραγωγή και διάχυση της πληροφορίας αποτελεί μια ευδιάκριτη και επαναλαμβανόμενη διαδικασία που είναι γνωστή με τον όρο κύκλος της πληροφορίας (Εικ. 1), κατά τον οποίο η γνώση βασίζεται σε προηγούμενη πληροφορία και γνώση, τόσο στις επιστημονικές όσο και σε μη επιστημονικές δραστηριότητες, οι νέες ιδέες προκύπτουν από παλιές ιδέες και ο κύκλος συνεχίζεται μέσα στο χρόνο. Η όλη διαδικασία ξεκινάει με την παραγωγή της πληροφορίας και ολοκληρώνεται όταν η πληροφορία χρησιμοποιείται για την ικανοποίηση συγκεκριμένων πληροφοριακών αναγκών. <a href="/wiki/lib/exe/detail.php?id=%CE%BC%CE%B7%CF%87%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%AF.%CE%BA%CE%B1%CE%B9.%CF%80%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82.%CE%BA%CE%B1%CE%B8%CE%B9%CE%AD%CF%81%CF%89%CF%83%CE%B7%CF%82.%CE%B8%CE%B5%CE%BC%CE%AC%CF%84%CF%89%CE%BD&media=image002.gif" class="media" title="image002.gif"><img src="/wiki/lib/exe/fetch.php?w=300&tok=4c80b9&media=image002.gif" class="mediacenter" alt="" width="300" /></a> Εικόνα 1. Ο κύκλος της πληροφορίας </p> <p> Οι βιβλιοθήκες εμπλέκονται άμεσα σε τουλάχιστον τέσσερις από τις οκτώ δραστηριότητες που εμφανίζονται στην Εικόνα 1: στο βιβλιογραφικό έλεγχο, στην αποθήκευση, στις αναζητήσεις των χρηστών και στην ανάκτηση των τεκμηρίων. Είναι προφανές ότι ο βιβλιογραφικός έλεγχος, που επιτυγχάνεται μεταξύ άλλων και μέσω της ευρετηρίασης, έχει καθοριστική σημασία. Η διαδικασία αναζήτησης και ανάκτηση της πληροφορίας (Εικ. 2) είναι μια σύνθετη διαδικασία που εκτείνεται πέρα από την αποθήκευση, τη δομή και την επεξεργασία δεδομένων. Τα πληροφοριακά συστήματα που χρησιμοποιούνται για την ανάκτηση της πληροφορίας μπορεί να έχουν διάφορες μορφές, από έντυπα αρχεία μέχρι πλήρως ψηφιοποιημένες συλλογές. Οι τεχνικές οργάνωσης και αναζήτησης ποικίλουν επίσης, αλλά το βασικό πρόβλημα που είναι κοινό σε όλα τα πληροφοριακά συστήματα είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συμφωνία ανάμεσα στο πώς περιγράφει ένα θέμα ο χρήστης και πώς αυτό έχει περιγραφεί στο πληροφοριακό σύστημα. </p> <p> <a href="/wiki/lib/exe/detail.php?id=%CE%BC%CE%B7%CF%87%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%AF.%CE%BA%CE%B1%CE%B9.%CF%80%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82.%CE%BA%CE%B1%CE%B8%CE%B9%CE%AD%CF%81%CF%89%CF%83%CE%B7%CF%82.%CE%B8%CE%B5%CE%BC%CE%AC%CF%84%CF%89%CE%BD&media=image003-2.jpg" class="media" title="image003-2.jpg"><img src="/wiki/lib/exe/fetch.php?w=300&tok=95f648&media=image003-2.jpg" class="mediacenter" alt="" width="300" /></a> Εικόνα 2. Η διαδικασία της αναζήτησης πληροφοριών </p> <p> Η ευρετηρίαση περιλαμβάνει την εξέταση ενός τεκμηρίου, τον προσδιορισμό του περιεχομένου του και την επιλογή των κατάλληλων όρων που θα χρησιμοποιηθούν ως σημεία πρόσβασης στην εγγραφή του τεκμηρίου. Εντάσσεται στην ευρύτερη διαδικασία της καταλογογράφησης, η οποία συγκεντρώνει σε μία εγγραφή διάφορες πληροφορίες με σκοπό να περιγράψει ένα τεκμήριο ως σύνολο. Η ευρετηρίαση απαιτεί τη χρήση ενός ελεγχόμενου λεξιλογίου, που περιέχει καθιερωμένους όρους, εμφανίζει συνώνυμα και παραλλαγές αυτών, καθώς και σχέσεις (συνάφειας και ιεραρχικές) ανάμεσα στους όρους. Περιλαμβάνει δε δύο αλληλένδετα βήματα, την εννοιολογική ανάλυση του τεκμηρίου και τη μετάφραση των εννοιών-θεμάτων που εντοπίζονται στην ορολογία που χρησιμοποιεί το ελεγχόμενο λεξιλόγιο. Το πρώτο βήμα είναι και το πιο σημαντικό και δύσκολο, έχει μάλιστα υποστηριχθεί ότι ένα σύστημα ανάκτησης δεν μπορεί να είναι καλύτερο από την εννοιολογική ανάλυση στην οποία έχει βασιστεί (Langridge, 1989). Για το δεύτερο βήμα, την επιλογή του κατάλληλου όρου από το ελεγχόμενο λεξιλόγιο, απαιτείται εξοικείωση του καταλογογράφου με τη λογική, το περιεχόμενο, τη δομή και τον τρόπο χρήσης τη γλώσσα ευρετηρίασης που χρησιμοποιείται. Η ευρετηρίαση κάθε λεκτικού κειμένου, είτε αυτό βρίσκεται σε έντυπη είτε σε ηλεκτρονική μορφή, πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε το ευρετήριο που θα προκύψει να επιτρέπει την ανάκτηση του κειμένου που περιέχει την επιθυμητή πληροφορία. Τα αμερικάνικα, βρετανικά και διεθνή πρότυπα ορίζουν ότι η βασική λειτουργία ενός ευρετηρίου είναι να προσφέρει στους χρήστες έναν αποδοτικό και συστηματικό τρόπο για τον εντοπισμό τεκμηρίων ή τμημάτων τεκμηρίων (π.χ. άρθρων περιοδικών) που ικανοποιούν τις πληροφοριακές ανάγκες ή δίνουν απάντηση στα πληροφοριακά τους ερωτήματα. Με άλλα λόγια, το ευρετήριο πρέπει να επιτρέπει: • την αναγνώριση και τον εντοπισμό εν δυνάμει συναφούς πληροφορίας στο τεκμήριο ή τη συλλογή που ευρετηριάζεται • τη διάκριση ανάμεσα στα κύρια και τα δευτερεύοντα θέματα ή τις απλές αναφορές σ’ ένα θέμα • τον αποκλεισμό απλών αναφορών σε θέματα που δεν προσφέρουν τίποτα σημαντικό στο χρήστη • την ανάλυση των εννοιών που πραγματεύεται ένα τεκμήριο ώστε να προκύψουν κατάλληλες επικεφαλίδες με βάση την ορολογία του • τη δήλωση σχέσεων ανάμεσα στα θέματα • την ομαδοποίηση πληροφοριών που είναι διάσπαρτες στο τεκμήριο • την οργάνωση των επικεφαλίδων σε εγγραφές ευρετηρίου • τη δημιουργία παραπομπών βλέπε από όρους που δεν έχουν επιλεγεί σε όρους που έχουν επιλεγεί • τη δημιουργία παραπομπών βλέπε επίσης για την καθοδήγηση του χρήστη σε συναφείς όρους. 2 ΕΥΡΕΤΗΡΙΑΣΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ </p> <p> <b>2.1 Σύντομη ιστορική αναδρομή</b> </p> <p> Η πρώτη προσπάθεια για τη δημιουργία ενός συστηματικού ευρετηρίου περιοδικών εκδόσεων έγινε από τον William Frederick Poole που ξεκίνησε να ευρετηριάζει περιοδικά ενώ ήταν φοιτητής στο Yale και το 1848 δημοσίευσε ένα ευρετήριο 154 σελίδων με το τίτλο Index to Subjects Treated in the Reviews and Other Periodicals. Η δεύτερη έκδοση του ευρετηρίου εμφανίστηκε το 1853 και η τρίτη το 1883, αφού πλέον ο Poole είχε επιδιώξει την συνεργασία με την American Library Association (ALA). Από το 1883 έως το 1899 ένα ευρετήριο με τίτλο Cooperative Index to Periodicals δημοσιεύτηκε υπό την αιγίδα της ALA αλλά η προσπάθεια αντιμετώπισε σοβαρά οργανωτικά και οικονομικά προβλήματα. Ήταν τελικά το 1901 που ένα έγκυρο και ενημερωμένο ευρετήριο περιοδικών έγινε πραγματικότητα, όταν ο νεαρός τότε Halsey William Wilson παρουσίασε για πρώτη φορά το Readers’ Guide to Periodical Literature ως μια εμπορική έκδοση. O Wilson εκμεταλλεύτηκε μάλιστα τη νέα τεχνολογία της μηχανικής στοιχειοθεσίας για να δημιουργήσει συγκεντρωτικά ευρετήρια που αποδείχθηκαν δώρο θεού για τους ερευνητές και τους βιβλιοθηκονόμους. Εκτός από την ασταθή του έκδοση, το πιο σοβαρό μειονέκτημα του ευρετηρίου του Poole, χωρίς αυτό βέβαια να μειώνει την αξία του επιτεύγματος για την εποχή του, ήταν η έλλειψη καθιερωμένων θεμάτων. Ο Poole συμβούλευε τους ευρετηριαστές, που ήταν διασκορπισμένοι σε ολόκληρη τη χώρα και δεν είχαν πρόσβαση σ’ ένα κεντρικό αρχείο καθιερωμένων θεμάτων, να χρησιμοποιούν λέξεις από τον τίτλο ως τον καλύτερο οδηγό για το θέμα που πραγματεύεται το άρθρο: «στις περισσότερες περιπτώσεις ο τίτλος που δίνει ο συγγραφέας εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο το θέμα του άρθρου του˙ αν ωστόσο ο συγγραφέας έχει χρησιμοποιήσει έναν δυσνόητο ή παραπλανητικό τίτλο, ο ευρετηριαστής θα δώσει στο άρθρο έναν καλύτερο και θα το τοποθετήσει κάτω από την επικεφαλίδα στην οποία λογικά ανήκει και με την οποία θα αναζητηθεί» (LJ, 287). H πεποίθηση ότι ο ευρετηριαστής γνωρίζει πού ακριβώς ανήκει κάτι ή πώς θα αναζητηθεί φαίνεται βέβαια σήμερα αρκετά απλοϊκή σε όποιον έχει ασχοληθεί με και γνωρίζει την πολυπλοκότητα των θεματικών επικεφαλίδων. Πολλοί από τους επικριτές του Poole επιθυμούσαν διασυνδετικές παραπομπές και ο ίδιος ο Poole ενθάρρυνε την περιορισμένη χρήση τους, όχι όμως από μη καθιερωμένους σε καθιερωμένους όρους. Ο Wilson από την άλλη πλευρά, χρησιμοποιώντας για την ευρετηρίαση των περιοδικών του Readers’ Guide μία ομάδα εκπαιδευμένων επαγγελματιών που δούλευαν όλοι μαζί στο ίδιο σημείο, κατάφερε δημιουργήσει κατάλογο καθιερωμένων θεμάτων ειδικά προσαρμοσμένων στα περιοδικά και με αυτόν τον τρόπο να κάνει τομή στον βιβλιογραφικό έλεγχο των περιοδικών εκδόσεων. </p> <p> <b>2.2 Παράγοντες που επηρεάζουν την ευρετηρίαση</b> </p> <p> Ο στόχος ενός ευρετηρίου περιοδικών εκδόσεων είναι να δημιουργηθεί μια μοναδική εγγραφή για κάθε άρθρο ώστε αυτός που κάνει μια έρευνα να μπορεί να εντοπίσει μια συγκεκριμένη πληροφορία. Τα περιοδικά έχουν κάποια χαρακτηριστικά που τα διαφοροποιούν σημαντικά από τα βιβλία, η ευρετηρίασή τους διαφέρει από αυτή των βιβλίων και μπορεί να αποτελέσει μια πραγματική πρόκληση. Κατά την ευρετηρίαση των περιοδικών πρέπει εξαρχής να ληφθούν ορισμένες αποφάσεις και να καθοριστεί η γενική πολιτική που θα ακολουθήσει η ευρετηρίαση. Οι αποφάσεις αυτές αφορούν τη γλώσσα, το εύρος και το βάθος της ευρετηρίασης. </p> <p> <b>2.2.1 Γλώσσα ευρετηρίασης</b> </p> <p> Σε ό,τι αφορά τη γλώσσα ευρετηρίασης, λόγω της μεγάλης ποικιλίας στην ορολογία που χρησιμοποιείται από διαφορετικούς συγγραφείς για τα ανόμοια θέματα που πραγματεύονται ακόμα και πολύ εξειδικευμένα επιστημονικά περιοδικά, αλλά και της ανομοιογένειας των θεμάτων που πραγματεύονται τα γενικά περιοδικά ή αυτά που καλύπτουν μια ολόκληρη επιστήμη, είναι απαραίτητος ο αυστηρός έλεγχος της ορολογίας, περισσότερες διασυνδετικές παραπομπές, και η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συνέπεια στην επιλογή των όρων ευρετηρίασης, όχι μόνο για το ευρετήριο ενός μεμονωμένου τόμου, αλλά σε βάθος χρόνου, προκειμένου να υπάρχει μια συνέχεια που να διευκολύνει αναδρομικές έρευνες. Η συνέπεια μπορεί να εξασφαλιστεί με τη χρήση ελεγχόμενου λεξιλογίου (κατάλογοι θεματικών επικεφαλίδων/θησαυροί) χωρίς όμως να αποκλείεται και η χρήση της ορολογίας που χρησιμοποιούν οι συγγραφείς, όταν δεν υπάρχει κατάλληλος όρος στο ελεγχόμενο λεξιλόγιο ή όταν ένας καινούριος όρος θεωρείται αρκετά σημαντικός και η χρήση του είναι επιβεβλημένη, τουλάχιστον ως διασυνδετική παραπομπή. Οι αλλαγές στην ορολογία είναι φυσικά αναπόφευκτες και πρέπει να ληφθούν υπόψη. Ο ευρετηριαστής μπορεί να επιλέξει έναν από τους πολλούς θησαυρούς που είναι διαθέσιμοι και καλύπτουν διάφορες θεματικές περιοχές. Η χρήση του Καταλόγου Θεματικών Επικεφαλίδων της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου (LCSH) ως σημείο εκκίνησης για τη θεματική ευρετηρίαση άρθρων περιοδικών έχει αρκετά πλεονεκτήματα. Το πρώτο και πιο προφανές είναι η ευρεία θεματική κάλυψη. Ο συγκεκριμένος κατάλογος έχει δημιουργηθεί από ειδικούς ύστερα από δουλειά χρόνων, ακολουθώντας υψηλά επιστημονικά πρότυπα και με βάση τη θεματική ανάλυση πολλών τεκμηρίων. Το κύρος του είναι δεδομένο, ενώ αποτελεί «δημόσια περιουσία» και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε το επιθυμεί. Ένα άλλα πλεονέκτημα είναι ότι οι χρήστες βιβλιοθηκών είναι αρκετά εξοικειωμένοι με τη δομή του συγκεκριμένου καταλόγου, με τον προσυνδυασμένο δηλαδή τρόπο διαμόρφωσης των επικεφαλίδων και τις παραπομπές από και προς ευρύτερους, στενότερους και συναφείς όρους. Έχει υποστηριχθεί ότι ο προσυνδυασμός των όρων και η διασύνδεση που προσφέρουν οι παραπομπές όχι μόνο είναι ο καλύτερος τρόπος για ακριβή και πλήρη ανάκτηση από την πλευρά του χρήστη, αλλά επιτρέπουν και την πιο αποτελεσματική συγχώνευση με τις βιβλιογραφικές εγγραφές βιβλίων που έχουν καταλογογραφηθεί σύμφωνα με τις αρχές της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου (Miller & Kuhr, 2000). Στην πράξη βέβαια, οι βιβλιοθήκες έρχονται πολύ συχνά αντιμέτωπες με την ανάγκη να προσαρμόσουν ή να επεκτείνουν τις Θεματικές Επικεφαλίδες της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Παρά την ευρεία κάλυψη του LCSH οι ανάγκες της θεματικής ευρετηρίασης περιοδικών συνήθως δεν μπορούν να καλυφθούν από μια θεματική λίστα που έχει δημιουργηθεί για βιβλία. Ένα παράδειγμα προσαρμογής του LCSH για την ευρετηρίαση άρθρων περιοδικών είναι το Readers’ Guide to Periodicals Literature, το οποίο ευρετηριάζει μια πολύ μεγάλη ποικιλία πηγών, από εξειδικευμένα επιστημονικά περιοδικά μέχρι υλικό για παιδιά (Miller & Kuhr, 2000). Τα περιοδικά γενικού ενδιαφέροντος περιέχουν άρθρα για θέματα που είναι απίθανο να αποτελούν το θέμα ολόκληρων βιβλίων. Τα ταξιδιωτικά περιοδικά χρειάζονται επικεφαλίδες για πολύ μικρά μέρη με την υποδιαίρεση –Περιγραφή και ταξίδια. Πολλά άρθρα έχουν ως θέμα διάφορες ιστοσελίδες και πρέπει να πάρουν επικεφαλίδες όπως “stamps.com”. Επιστημονικά άρθρα μιλούν για θέματα όπως η αλλεργία στα αρώματα ή το φάρμακο ΗΕ200, τα οποία είναι πιθανόν να αναφέρονται σε βιβλία, αλλά κανένα βιβλίο δεν μπορεί να είναι αφιερωμένο εξ’ ολοκλήρου σε αυτά. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις είναι απίθανο να βρεθούν κατάλληλες επικεφαλίδες στο LCSH. Για την καθιέρωση τέτοιων όρων οι ευρετηριαστές χρησιμοποιούν εξειδικευμένα λεξικά, όπως το McGraw Hill Dictionary of Scientific and Technical Terms ή “δανείζονται” όρους από θησαυρούς ή/και άλλους καταλόγους θεματικών επικεφαλίδων (ο δανεισμός και η προσαρμογή επικεφαλίδων από άλλες πηγές είναι εξάλλου μια πρακτική που ακολουθεί και η ίδια η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου). Όταν ο κατάλληλος όρος δεν μπορεί να βρεθεί πουθενά, ο ευρετηριαστής στρέφεται στο τεκμήριο και καθιερώνει τον όρο που χρησιμοποιείται για την απόδοση της έννοιας στο ίδιο το άρθρο. Σε άλλες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα σε περιοδικά ιατρικής και τεχνολογίας που απαιτούνται ιδιαίτερα εξειδικευμένοι όροι, καθιερώνονται όροι που στο LCSH έχουν ενταχθεί ως παραπομπές βλέπε (UF) κάτω από ευρύτερες καθιερωμένες επικεφαλίδες ή καινούριοι στενότεροι όροι που αποδίδουν με μεγαλύτερη ακρίβεια το περιεχόμενο των άρθρων. Για παράδειγμα, καθιερώνεται ο όρος Νεφρίτιδα (Nephritis) που στο LCSH υπάρχει ως παραπομπή βλέπε στην επικεφαλίδα Νεφρός – Ασθένειες (Kidney – Diseases) ή ο όρος Στοχαστικά πεδία (Stochastic fields) αντί για τον όρο Τυχαία πεδία (Random fields) που υπάρχει στο LCSH. Συνοπτικά, θα λέγαμε ότι το LCSH μπορεί να προσαρμοστεί με τους ακόλουθους τρόπους: 1. καθιερώνοντας όρους για καινούριες ή εξειδικευμένες έννοιες 2. καθιερώνοντας στενότερους όρους που υπάρχουν ως παραπομπές βλέπε (UF) κάτω από ευρύτερους καθιερωμένους όρους 3. τροποποιώντας τις επικεφαλίδες ή αποσαφηνίζοντας τη σημασία τους ανάλογα με την ηλικία και το επίπεδο των χρηστών του ευρετηρίου 4. περιορίζοντας τη σημασία των επικεφαλίδων ανάλογα με το πλαίσιο του ευρετηρίου. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η προσαρμογή των θεματικών επικεφαλίδων εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Οι τρεις κυριότεροι είναι (1) η ιδιαιτερότητα του υλικού που θα ευρετηριαστεί, (2) το πλαίσιο και ο στόχος του ευρετηρίου και (3) η ηλικία και το εκπαιδευτικό επίπεδο του κοινού που θα το χρησιμοποιήσει. </p> <p> <b>2.2.2 Εύρος ευρετηρίασης</b> </p> <p> Επειδή τα περιοδικά – επιστημονικά και ποικίλης ύλης – αλλά και οι εφημερίδες και οι πιο εφήμερες περιοδικές εκδόσεις όπως τα ενημερωτικά δελτία (bulletins, newsletters) – περιέχουν άρθρα που διαφέρουν ως προς τον τύπο, την έκταση και τη σημασία τους – κύρια άρθρα, ειδήσεις-νέα, editorials, επιστολές στον εκδότη, βιβλιοκριτικές, διαφημίσεις κλπ.- η πρώτη απόφαση που πρέπει να ληφθεί είναι ποια από αυτά τα στοιχεία πληρούν τις προϋποθέσεις για ευρετηρίαση. Τα άρθρα είναι προφανώς το πιο σημαντικό τμήμα ενός περιοδικού και ευρετηριάζονται πάντα. Οι περισσότεροι εκδότες συμφωνούν ότι άρθρο αποτελεί η συνεισφορά που διαθέτει τίτλο, έναν ή περισσότερους συγγραφείς και έχει έκταση τουλάχιστον μια σελίδα. Βιβλιοκριτικές και editorial, αν και συχνά είναι μικρότερα από μία σελίδα, συνήθως ευρετηριάζονται, ενώ διαφημίσεις και ειδήσεις όχι. Εξαίρεση αποτελούν ειδήσεις που αναφέρονται σε εκλογές, βραβεία και διακρίσεις, νεκρολογίες κλπ. (personal news), γιατί αποτελούν μερικές από τις πληροφορίες που αναζητιούνται πιο συχνά σ’ ένα ευρετήριο περιοδικών (Wellisch, 1994). Η απόφαση για την ευρετηρίαση των επιστολών που δημοσιεύονται σ’ ένα περιοδικό εξαρτάται από το είδος του περιοδικού, τις πληροφοριακές ανάγκες του αναγνωστικού κοινού, τους πόρους που είναι διαθέσιμοι για την ευρετηρίαση και το επιδιωκόμενο μέγεθος του ευρετηρίου. Οποιαδήποτε πολιτική και αν αποφασιστεί, είναι σημαντικό να τηρηθεί για τουλάχιστον κάποια χρόνια, ώστε να μην υπάρχει διαφορά σε αυτά που μπορούν να βρουν οι χρήστες από τεύχος σε τεύχος. </p> <p> <b>2.2.3 Βάθος ευρετηρίασης</b> </p> <p> Το βάθος της ευρετηρίασης έχει να κάνει με δύο βασικά χαρακτηριστικά, την εξαντλητικότητα και την ακρίβεια. Η εξαντλητικότητα αναφέρεται στον βαθμό που ο ευρετηριαστής αναλύει το τεκμήριο για να εκφράσει το περιεχόμενό του. Όσο πιο πολύ αναλύτεται το τεκμήριο, τόσο περισσότερες έννοιες αναγνωρίζονται και τόσο περισσότεροι όροι απαιτούνται για να το περιγράψουν. Όταν ένα τεκμήριο ευρετηριάζεται με εξαντλητικό τρόπο, χρησιμοποιούνται πολλοί όροι, ορισμένοι από τους οποίους είναι πιθανό να αντιπροσωπεύουν θέματα ή πτυχές δευτερεύουσας σημασίας. Δεν υπάρχει γενικός κανόνας για την εξαντλητικότητα της ευρετηρίασης, αποτελεί σχεδόν πάντα θέμα πολιτικής της βιβλιοθήκης. Το πλεονέκτημα της εξαντλητικής ευρετηρίασης είναι η μεγάλη ανάκληση, η ανάκτηση δηλαδή όλων των τεκμηρίων που αναφέρονται στο θέμα, έστω και περιφερειακά. Το μειονέκτημα είναι η ανάκτηση τεκμηρίων που δεν είναι ιδιαίτερα συναφή με την πληροφοριακή ανάγκη. Η φύση της συλλογής και οι χρήστες της είναι φυσικά οι δύο κυριότεροι παράγοντες που θα επηρεάσουν την πολιτική που θα ακολουθήσει η βιβλιοθήκη ως προς την εξαντλητικότητα της ευρετηρίασης. Βιβλιοθήκες με εξειδικευμένες συλλογές περιοδικών πιθανόν να αποφασίσουν να τα ευρετηριάσουν πιο εξαντλητικά από βιβλιοθήκες με πιο γενικές συλλογές. Περιοδικά που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά και θέματα που βρίσκονται στο επίκεντρο μιας συλλογής πιθανόν να αποαφασιστεί να ευρετηριαστούν πιο εξαντλητικά. Μια βιβλιοθήκη αρχιτεκτονικής, για παράδειγμα, μπορεί να ευρετηριάσει περισσότερο εξαντλητικά τα αρχιτεκτονικά περιοδικά και λιγότερο τα περιοδικά ιστορίας της τέχνης που ενδεχομένως έχει στη συλλογή της. Η ακρίβεια αναφέρεται στην ακρίβεια με την οποία προσδιορίζεται και αποδίδεται ένα θέμα. Όσο πιο συγκεκριμένος είναι ο όρος που επιλέγεται, τόσο πιο ακριβή θα είναι τα αποτελέσματα της αναζήτησης, δηλαδή περισσότερα από τα ανακτώμενα τεκμήρια θα είναι συναφή με την πληροφοριακή ανάγκη. Από την άλλη πλευρά, πιο γενικοί όροι θα ανακτήσουν μεγαλύτερο αριθμό συναφών τεκμηρίων. Αν οι όροι που επιλέγονται αντικατοπτρίζουν ακριβώς τα θέματα που πραγματεύεται το τεκμήριο, τότε η ευρετηρίαση χαρακτηρίζεται από μεγάλη ακρίβεια. Μια συνηθισμένη προσέγγιση στο θέμα της ακρίβειας είναι να ακολουθείται ο βαθμός ακρίβειας του συγγραφέα. Για παράδειγμα, αν ένα άρθρο αναφέρεται στον βωξίτη θα πάρει θεματική επικεφαλίδα Βωξίτης και όχι Ιζηματογενή πετρώματα. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις που η ακριβής ευρετηρίαση είναι πιθανόν να περιπλέξει παρά να διευκολύνει την ανάκτηση. Το εύρος, το μέγεθος και το θεματικό προφίλ της συλλογής πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όταν αποφασίζεται ο βαθμός της ακρίβειας. Για παράδειγμα, η ακριβής ευρετηρίαση μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη διασπορά των εγγραφών ενός ευρετηρίου κάτω από πολλές διαφορετικές επικεφαλίδες, κάθε μια από τις οποίες έχει ελάχιστες εγγραφές, πράγμα που κατακερματίζει την πρόσβαση. Όπως και με την εξαντλητικότητα, η χρήση γενικότερων όρων με σκοπό τη συγκέντρωση ενός μικρού αριθμού εγγραφών κάτω από την ίδια επικεφαλίδα μπορεί να επιλεγεί στην περίπτωση “περιφερειακών“ συλλογών, ενώ τεκμήρια που αποτελούν την “καρδιά“ ή τον “πυρήνα“ μιας συλλογής ενδεχομένως να απαιτούν μεγαλύτερη ακρίβεια στην επιλογή των όρων ευρετηρίασης. Ένας άλλος παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει αποφάσεις σχετικές με την ακρίβεια της ευρετηρίασης είναι οι ειδικές γνώσεις και η εμπειρία του ευρετηριαστή. Η ακριβής ευρετηρίαση μπορεί να μην είναι αποδοτική αν ο ευρετηριαστής πρέπει να αφιερώσει πολύ χρόνο για να αποφασίσει κατά πόσο είναι κατάλληλος ο γενικός ή ένας πιο ειδικός όρος. Ομοίως, πρέπει να ληφθεί υπόψη και το επίπεδο εξειδίκευσης των χρηστών του ευρετηρίου. Αν αυτό απευθύνεται σε κοινό που δεν είναι εξοικειωμένο με εξειδικευμένη ορολογία, η χρήση πολύ ειδικών όρων, μπορεί να δυσχεράνει τον εντοπισμό υλικού. Σύμφωνα με τις βασικές αρχές ευρετηρίασης που εφαρμόζονται από το ERIC (Education Resources Information Center), παραγωγό μιας από τις παλαιότερες και πλέον αξιόπιστες διεθνείς βάσεις δεδομένων, πρέπει να αποφεύγεται τόσο η ελλιπής όσο και η υπερβολική ευρετηρίαση. Ελλιπής ευρετηρίαση (underindexing) συνήθως προκύπτει όταν ο ευρετηριαστής δεν μπαίνει στη θέση του χρήστη και χρησιμοποιεί είτε πολύ γενικούς όρους πίσω από τους οποίους το τεκμήριο τελικά “χάνεται“ είτε πολύ εξειδικευμένους όρους που βρίσκει στον τίτλο ή στην περίληψη του άρθρου. Υπερβολική ευρετηρίαση (overindexing) προκύπτει όταν: (α) ο ευρετηριαστής δεν αφιερώνει χρόνο να αξιολογήσει ποια πληροφορία αξίζει πραγματικά να ευρετηριαστεί και ποια όχι• (β) χρησιμοποιεί πολλούς όρους που είναι παρόμοιοι – δεν αφιερώνει χρόνο να επιλέξει τον καταλληλότερο• και (γ) ευρετηριάζει “δυσανάλογα“ το τεκμήριο, προκαλώντας “ανισορροπία“ ανάμεσα στη (μικρή) έκτασή του και τον (μεγάλο) αριθμό των όρων που χρησιμοποιεί. Ξεχνώντας και πάλι τον τελικό χρήστη, ευρετηριάζει κάθε έννοια που αναφέρεται σε ένα άρθρο 4 ή 5 σελίδων, με αποτέλεσμα πολλοί από τους όρους που χρησιμοποιεί να αντιπροσωπεύουν έννοιες ήσσονος σημασίας και πολύ μικρά κομμάτια του κειμένου (AustLit, 2008). </p> <p> <b>3 ΟΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ</b> </p> <p> Κάθε σύστημα ανάκτησης πληροφοριών που καλύπτει συγκεκριμένη θεματική περιοχή ή επιστήμη έχει ορισμένα μοναδικά χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα: 1. Μια καθορισμένη ομάδα ανθρώπων ενδιαφέρεται για τη συγκεκριμένη επιστήμη και έχει πληροφοριακές ανάγκες σχετικές με αυτή 2. Κάθε επιστημονικό πεδίο έχει το δικό του, ιδιαίτερο λεξιλόγιο 3. Κάθε επιστήμη έχει διάφορους κλάδους, καθένας από τους οποίους έχει τις δικές τους ιδιαιτερότητες (Cleveland & Cleveland, 2001). Οι βασικές αρχές της θεματικής ευρετηρίασης είναι βέβαια οι ίδιες, ανεξάρτητα από τη θεματική περιοχή στην οποία ανήκει το τεκμήριο που ευρετηριάζεται, ωστόσο η διαδικασία της ευρετηρίασης και η συνεπακόλουθη πετυχημένη ανάκτηση της πληροφορίας στη συγκεκριμένη περιοχή εξαρτάται ως ένα βαθμό από το κατά πόσο λαμβάνονται υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της και οι χρήστες που ενδιαφέρονται γι’ αυτήν. Πρέπει να τονιστεί ότι σκοπός μας εδώ δεν είναι να δώσουμε αναλυτικές και σαφείς οδηγίες για τον τρόπο ευρετηρίασης σε διάφορες θεματικές περιοχές αλλά να αναφέρουμε ακροθιγώς μόνο ορισμένα χαρακτηριστικά που επηρεάζουν την επιλογή των όρων ευρετηρίασης, παρουσιάζοντας ενδεικτικά παραδείγματα. </p> <p> <b>3.1 Θετικές και Εφαρμοσμένες Επιστήμες</b> </p> <p> Οι θετικές και εφαρμοσμένες επιστήμες διαθέτουν σε γενικές γραμμές σαφή και σταθερή ορολογία και κατά την ευρετηρίαση της βιβλιογραφίας τους χρησιμοποιούνται συνήθως όροι που αντιπροσωπεύουν καλά καθορισμένες και ακριβείς έννοιες. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν προβλήματα ασάφειας σε επιμέρους κλάδους, όπως για παράδειγμα στη φαρμακολογία, η ορολογία της οποίας εμπεριέχει στοιχεία από τη φυσική, τη χημεία, τα μαθηματικά και άλλες βασικές επιστήμες. Ακρώνυμα, κοινές ονομασίες, εμπορικές ονομασίες, μοριακοί και δομικοί τύποι παρουσιάζουν προβλήματα κατά την επιλογή των όρων ευρετηρίασης και τη δημιουργία διασυνδετικών παραπομπών (Cleveland & Cleveland, 2001). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών των επιστημών είναι η ιατρική. Ο ευρετηριαστής ιατρικών κειμένων έρχεται αντιμέτωπος με ένα πολύπλοκο λεξιλόγιο, το οποίο είναι ιδιαίτερα πλούσιο, εξειδικευμένο, δυναμικό και περιέχει όρους από διάφορες άλλες επιστήμες, ακόμα και κοινωνικές. Τα ιατρικά περιοδικά περιέχουν αποτελέσματα πρωτότυπης έρευνας, κλινικές εφαρμογές, θεματα συγγενών πεδίων (π.χ. διατροφής), προσωπικές απόψεις και σχολιασμούς. Κάποια από αυτά απευθύνονται σε ερευνητές, άλλα σε κλινικούς γιατρούς, ορισμένα και στους δύο. Κατά τη θεματική ευρετηρίαση ενός ιατρικού άρθρου, είναι πιθανόν απαραίτητο να χρησιμοποιηθούν όροι για ουσίες και φάρμακα ή για το είδος της μελέτης, αν για παράδειγμα είναι κλινική δοκιμή, δίδυμη μελέτη ή μελέτη περίπτωσης. Οι ευρετηριαστές της Medline ακολουθούν τα εξής βήματα για να καθορίσουν το θεματικό περιεχόμενο ενός άρθρο (National Library of Medicine, 2012): 1. Διαβάζουν προσεκτικά και προσπαθούν να κατανοήσουν τον τίτλο 2. Διαβάζουν την εισαγωγή ώστε να εντοπίσουν τον σκοπό και τους στόχους του άρθρου 3. “Σκανάρουν“ το κείμενο του άρθρου, εστιάζοντας στο κεφάλαιο Υλικά και Μέθοδοι και στα Αποτελέσματα 4. Σημειώνουν επικεφαλίδες των κεφαλαίων, λέξεις ή φράσεις γραμμένες με πλάγια ή έντονα γράμματα, διαγράμματα, πίνακες, εικόνες, πληροφορίες για εργαστηριακές μεθόδους, ουσίες, κλπ. 5. Διαχωρίζουν τα κύρια θέματα από τα δευτερεύοντα και τις απλές αναφορές που δεν συζητιούνται σε βάθος 6. Διαβάζουν τα συμπεράσματα για να επιβεβαιώσουν ότι έχει επιτευχθεί ο σκοπός του άρθρου 7. Διαβάζουν την περίληψη για να εντοπίσουν έννοιες που πιθανόν τους έχουν διαφύγει 8. Διαβάζουν τις λέξεις-κλειδιά που οι ίδιοι συγγραφείς έχουν δώσει στο άρθρο τους και επιβεβαιώνουν ότι αυτές ανταποκρίνονται στο περιεχόμενο 9. Βλέπουν τη βιβλιογραφία για περαιτέρω ενδείξεις Μια από τις μεγαλύτερες δυσκολίες στη θεματική ευρετηρίαση άρθρων θετικών και εφαρμοσμένων επιστημών είναι η συνεχής εμφάνιση νέων επιστημονικών πεδίων και συνεπώς η ανάγκη καθιέρωσης καινούριων όρων που πιθανόν να μην υπάρχουν στη γλώσσα ευρετηρίασης που χρησιμοποιείται. 3.2 Κοινωνικές και Ανθρωπιστικές Επιστήμες Η θεματική πρόσβαση στις Κοινωνικές και πολύ περισσότερο στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες παρουσιάζει ενδεχομένως περισσότερα προβλήματα και δυσκολίες επειδή η ορολογία είναι λιγότερο ακριβής, περισσότερο ασταθής και συχνά χρησιμοποιείται με μοναδικό τρόπο από διαφορετικούς επιστήμονες (Wiberley, 1982). Έχει υποστηριχθεί ότι οι επιστήμονες αυτού του χώρου δεν εκφράζουν τις ιδέες τους μ’ ένα ευρέως αποδεκτό λεξιλόγιο και ο καθένας διεκδικεί το δικαίωμα να περιγράψει τη δουλειά του με τους δικούς του όρους (Foskett, 1971). Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εξειδικευμένης θεματολογίας στο χώρο των Κοινωνικών Επιστημών είναι η Νομική. Η νομική βιβλιογραφία χαρακτηρίζεται από ειδική ορολογία, παλιούς και νέους όρους, λατινικούς και γαλλικούς όρους, συνώνυμα, ορισμούς, αναφορές σε νόμους, δικαστικές αποφάσεις κλπ. Μπορεί κανείς να πει ότι στην ευρετηρίαση νομικών περιοδικών απαιτείται εξαντλητικότητα και ακρίβεια γιατί οι επιστήμονες και επαγγελματίες του χώρου συνήθως ψάχνουν πολύ συγκεκριμένη και ακριβή πληροφορία (Cleveland & Cleveland, 2001). Στα άρθρα των Φυσικών και Θετικών Επιστημών ο ευρετηριαστής συνήθως εντοπίζει το θέμα βλέποντας (α) τον καθορισμό του ερευνητικού προβλήματος (problem statement), (β) το σκοπό (purpose) της έρευνας, (γ) τη μεθοδολογία, (δ) την ανάλυση των δεδομένων, (ε) τη συζήτηση και τα συμπεράσματα. Τα άρθρα των Ανθρωπιστικών Επιστημών σπάνια ακολουθούν αυτή την τυποποιημένη δομή. Σε αντίθεση με τις Φυσικές Επιστήμες που βασίζονται στην εμπειρική μέθοδο, η έρευνα στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες προχωρά πέρα από την εξέταση της πραγματικότητας και των γεγονότων, μελετάει το νόημα της ανθρώπινης εμπειρίας με κριτικό και αναλυτικό τρόπο. Οι επιστήμες αυτές χρησιμοποιούν λεξιλόγιο που είναι πολύ πιο ευέλικτο σε σχέση με το λεξιλόγιο των Φυσικών Επιστημών και χαρακτηρίζεται από αρκετή σημασιολογική ασάφεια. Συχνά ένας όρος χρησιμοποιείται με πολλές σημασίες, αλλά και πολλές συνώνυμες ή σχεδόν συνώνυμες λέξεις χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν την ίδια έννοια (Wiberley, 1982). Σε αρκετές περιπτώσεις είναι δυσκολότερο για τον ευρετηριαστή να κατανοήσει το κείμενο και το στόχο του τεκμηρίου, γιατί πρέπει να αντιληφθεί βαθύτερες, κρυμμένες έννοιες, ή την οπτική γωνία μέσα από την οποία προσεγγίζει ο συγγραφέας του θέμα του. Οι έννοιες του χώρου και του χρόνου είναι πολύ σημαντικές και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και να συνδυάζονται με τους θεματικούς όρους κατά την επιλογή των όρων ευρετηρίασης, ακόμα και αν δεν αναφέρονται ρητά στο τεκμήριο. Για παράδειγμα, αν ένας επιστήμονας ενδιαφέρεται για τον γάμο την εποχή της Βενετοκρατίας, αυτό “μεταφράζεται“ στα εξής: χρονική περίοδος: 1386-1797 ή συγκεκριμένο υποσύνολο αυτής της περιόδου ή 15ος, 16ος, 17ος και 18ος αιώνας• τόπος: Επτάνησα συνολικά ή συγκεκριμένο/α νησι/ά• θέμα: γάμος, πιθανόν και έθιμα γάμου, έρωτας, οικογενειακή ζωή, ή ρόλοι φύλων στην οικογένεια. Παίρνοντας ως παράδειγμα Ανθρωπιστικής Επιστήμης την Ιστορία, ο Tibbo (1994) αναφέρει τα εξής είδη πληροφοριών που θεωρεί κατάλληλα για την ευρετηρίαση ιστορικών τεκμηρίων: 1. Ημερομηνίες σημαντικών γεγονότων ή/και η περίοδος στην οποία αναφέρεται το κείμενο 2. Ονόματα σημαντικών γεωπολιτικών οντοτήτων 3. Ονόματα σημαντικών φυσικών προσώπων ή/και ομάδων 4. Ονόματα σημαντικών συλλογικών οργάνων (ιδρυμάτων, οργανισμών κλπ.) 5. Ονόματα σημαντικών γεγονότων 6. Άλλοι θεματικοί όροι που δεν εντάσσονται στις παραπάνω κατηγορίες 7. Το ιστοριογραφικό ή/και επιστημονικό πλαίσιο (η ερμηνευτική προσέγγιση του συγγραφέα και η τοποθέτησή του στην επιστημονική επιχειρηματολογία) 8. Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε 9. Οι βασικές πηγές που χρησιμοποιήθηκαν 10. Ο κλάδος της ιστορίας (π.χ. κοινωνική ιστορία, στρατιωτική ιστορία). Σε οποιαδήποτε περίπτωση, χρυσοί κανόνες και εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν. Η εννοιολογική ανάλυση αλλά και η “μετάφραση“ του θέματος με τη χρήση συναφών όρων από τη γλώσσα ευρετηρίασης που χρησιμοποιείται κάθε φορά είναι μια επίπονη πνευματική εργασία, που απαιτεί προσεκτική εξέταση του τεκμηρίου προκειμένου να κατανοηθεί το περιεχόμενο και ο στόχος του, εμπειρία, εξειδικευμένες γνώσεις και καλή γνώση της κοινότητας των χρηστών. Ο βασικός στόχος είναι να βοηθηθεί ο χρήστης να ανακτήσει όσο το δυνατόν πιο πολλές και πιο συναφείς πληροφορίες με τη μικρότερη δυνατή προσπάθεια και γι αυτό έχει μεγάλη σημασία η επιλογή των κατάλληλων όρων. Η κατανόηση της βαθύτερης λογικής της ορολογίας είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα σε κάθε θεματική ενότητα. </p> <p> <b>4 ΠΗΓΕΣ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗΣ ΘΕΜΑΤΩΝ</b> </p> <p> Για την ευρετηρίαση του υλικού τους οι βιβλιοθήκες χρησιμοποιούν είτε καθιερωμένους (καθορισμένους εκ των προτέρων) όρους από καταλόγους θεματικών επικεφαλίδων είτε δομημένους θησαυρούς γνώσεων. “Οι κατάλογοι θεματικών επικεφαλίδων χρησιμοποιούν λεκτικούς όρους για τη θεματική απόδοση του περιεχομένου των τεκμηρίων και των πληροφοριών Καθορίζουν σχέσεις μεταξύ αυτών των όρων για να καταδείξουν τη συνωνυμία και τη θεματική συγγένεια. Για τη θεματική εξειδίκευση χρησιμοποιούν "σύνθετους όρους", οι οποίοι αναπτύσσονται οριζόντια σε σειριακή μορφή με την προσθήκη τόσων όρων, όσων απαιτούνται για την απόδοση της εξειδίκευσης του περιεχομένου του τεκμηρίου. […] Οι θησαυροί έχουν ιεραρχική δομή και καθορίζουν σχέσεις μεταξύ των όρων για να καταδείξουν όχι μόνο τη συνωνυμία και τη θεματική συγγένεια, αλλά και σχέσεις γένους-είδους και όλου-μέρους“ (Τσαφου & Χατζημαρή, 2001, σ. 231). Η διαφορά ανάμεσα σε ένα θησαυρό και σ’ έναν οποιονδήποτε κατάλογο καθιερωμένων όρων είναι οι σχέσεις ισοδυναμίας, ιεραρχίας και συσχέτισης που υπάρχουν και υποδηλώνονται στον θησαυρό. Επίσης, ο τρόπος δόμησης ενός θησαυρού και η σύνδεση των όρων διευκολύνουν την αναζήτηση, καθοδηγώντας τον χρήστη στην επιλογή των κατάλληλων όρων, αυτών που θα εξασφαλίσουν την αποτελεσματική ανάκτηση της επιθυμητής πληροφορίας (Γιαννίμπας, 2005). Ο γνωστότερος από τους γενικούς θεματικούς καταλόγους που έχει χρησιμοποιηθεί ευρύτατα διεθνώς είναι ο Κατάλογος Θεματικών Επικεφαλίδων της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου (Library of Congress Subject Headings, LCSH). Παρά τον τίτλο του, ο κατάλογος μετατρέπεται σταδιακά σε θησαυρό, καθώς προσφέρει εκτεταμένη διασύνδεση των θεμάτων και αμφίδρομες σχέσεις μεταξύ τους (Τσαφου & Χατζημαρή, 2001, σ. 235). Στην Ελλάδα ανάλογοι κατάλογοι είναι ο Κατάλογος Καθιερωμένων Επικεφαλίδων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, ο Κατάλογος Καθιερωμένων Τύπων του Συλλογικού Καταλόγου Δημοσίων Βιβλιοθηκών, ενώ μια σειρά από βιβλιοθήκες εξέδωσαν σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή το αρχείο των θεματικών τους επικεφαλίδων, όπως η Βιβλιοθήκη του Α.Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης, της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ναυπάκτου, η Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη Ιωαννίνων κ. ά. Ο Κατάλογος Καθιερωμένων Επικεφαλίδων που ανέπτυξε το Τμήμα Καταλόγων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, είναι βασισμένος στο LCSH, του οποίου αποτελεί μετάφραση και προσαρμογή. Ο κατάλογος εκδόθηκε το 2003 σε CD-ROM και περιλάμβανε 61.140 καθιερωμένες επικεφαλίδες, 28.113 μη καθιερωμένες επικεφαλίδες σε παραπομπή «βλέπε» και 29.156 παραπομπές «βλέπε επίσης». Ο κατάλογος διατέθηκε δωρεάν και αποδείχθηκε σημαντικό εργαλείο για τις Βιβλιοθήκες. Ανάλογο κατάλογο εξέδωσε το 2000 και ο Συλλογικός Κατάλογος Δημοσίων Βιβλιοθηκών (ΣΚΔΒ). Στις αρχές του 2008 ο ΣΚΔΒ έκανε διαθέσιμο μέσω διαδικτύου τον Κατάλογο Θεματικών Υποδιαιρέσεων Αρχείων Καθιερωμένου Τύπου (Κεράστα, 2008), ενώ λίγο αργότερα έκανε διαθέσιμες σε ηλεκτρονική έκδοση pdf περίπου 108.000 Εγγραφές Καθιερωμένων Τύπων (Κεράστα, 2009). Ο ΣΚΔΒ δίνει κάποιες γενικές οδηγίες – κανόνες καθιέρωσης επικεφαλίδων και κάποιους επιπλέον κανόνες για τη δημιουργία αρχείων καθιερωμένου τύπου γεωγραφικών ονομάτων ή ονομάτων περιοχών (Κλωνάρη, Κακάλη, & Σπυροπούλου, 2010). </p> <p> Εδώ μπορείτε να κατεβάσετε ένα κατάλογος θησαυρών και καταλόγων θεματικών επικεφαλίδων (Μάλλιαρη, 2011; American Society for Indexing, 2014; CENDI, n.d.). Η συγκεκριμένη καταγραφή δεν είναι πλήρης ούτε εξαντλητική και αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια συγκέντρωσης των διαθέσιμων εργαλείων. </p> <p> <a href="/wiki/lib/exe/fetch.php?media=%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%82_%CE%B8%CE%B7%CF%83%CE%B1%CF%85%CF%81%CF%8E%CE%BD.pdf" class="media mediafile mf_pdf" title="κατάλογος_θησαυρών.pdf (612.8 KB)">Κατάλογος θησαυρών</a> </p> <p> <b>ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ</b> </p> <p> Γιαννίμπας, Δ. (2005). Ο Θησαυρός Ελληνικών Όρων: ένα εργαλείο για τη θεματική οργάνωση του περιεχομένου. In 5ο Συνέδριο ΕΛΕΤΟ “Ελληνική Γλώσσα και Ορολογία”, Λευκωσία, Κύπρος. Κεράστα, Κ. (2008). Θεματικές Υποδιαιρέσεις Επικεφαλίδων (Αρχείων Καθιερωμένου Τύπου). Κεράστα, Κ. (2009). Τα authorities του ΣΚΔΒ σε ηλεκτρονική έκδοση (pdf & mrc). Κλωνάρη, Ι., Κακάλη, Κ., & Σπυροπούλου, Κ. (2010). Θεματική ευρετηρίαση στη Βιβλιοθήκη 2.0: η συνάντηση του παλιού με το νέο. In Επιστημονικές κοινότητες και βιβλιοθήκες στον κόσμο της κοινωνικής δικτύωσης και συνέργειας (pp. 255–271). Αθήνα: Βιβλιοθήκη Παντείου Πανεπιστημίου. Μάλλιαρη, Α. (2011). Θησαυροί: Διδακτικές Σημειώσεις. Θεσσαλονίκη. Στρατής, Μ. Ν. (2006). Ο Κατάλογος Καθιερωμένων Επικεφαλίδων (Authorities) της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος. In Συνεργασίες λαϊκών βιβλιοθηκών: Εργαλεία, πρότυπα και συλλογικοί κατάλογοι. Λιβαδειά, Συνεδριακό Κέντρο Κρύας. Τσαφου, Σ., & Χατζημαρή, Σ. (2001). Θησαυροί και θεματική Ευρετηρίαση στις Ελληνικές Βιβλιοθήκες. In Το μάνατζμεντ στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες - 10ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη (pp. 228–242). American Society for Indexing. (2014). Online Thesauri and Authority Files. Retrieved November 22, 2014, from <a href="http://www.asindexing.org/about-indexing/thesauri/online-thesauri-and-authority-files/" class="urlextern" title="http://www.asindexing.org/about-indexing/thesauri/online-thesauri-and-authority-files/" rel="nofollow">http://www.asindexing.org/about-indexing/thesauri/online-thesauri-and-authority-files/</a> AustLit. (2008). Thesaurus Manual. Retrieved November 22, 2014, from <a href="http://www.austlit.edu.au/common/manual/ThesaurusManual.html#IndexersTask" class="urlextern" title="http://www.austlit.edu.au/common/manual/ThesaurusManual.html#IndexersTask" rel="nofollow">http://www.austlit.edu.au/common/manual/ThesaurusManual.html#IndexersTask</a> CENDI. (n.d.). CENDI Agency Terminology Resources. Retrieved November 22, 2014, from <a href="http://www.cendi.gov/projects/proj_terminology.html" class="urlextern" title="http://www.cendi.gov/projects/proj_terminology.html" rel="nofollow">http://www.cendi.gov/projects/proj_terminology.html</a> Cleveland, D. B., & Cleveland, A. D. (2001). Introduction to Indexing and Abstracting (3rd editio.). Englewood, Colorado: Libraries Unlimited. Foskett, D. J. (1971). Problems of indexing and classification in the social sciences. International Social Science Journal, 23(2), 244–255. Langridge, D. W. (1989). Subject analysis: principles and procedures. London: Bowker-Saur. Miller, J., & Kuhr, P. (2000). LCSH and Periodical Indexing: Adoption vs. Adaptation. Cataloging & Classification Quarterly, 29(1-2), 159–168. doi:10.1300/J104v29n01_11 National Library of Medicine. (2012). Principles of MEDLINE Subject Indexing. Retrieved November 22, 2012, from <a href="http://www.nlm.nih.gov/bsd/disted/meshtutorial/principlesofmedlinesubjectindexing/" class="urlextern" title="http://www.nlm.nih.gov/bsd/disted/meshtutorial/principlesofmedlinesubjectindexing/" rel="nofollow">http://www.nlm.nih.gov/bsd/disted/meshtutorial/principlesofmedlinesubjectindexing/</a> Tibbo, H. R. (1994). Indexing for the humanities. Journal of the American Society for Information Science, 45(8), 607–619. doi:10.1002/(SICI)1097-4571(199409)45:8&lt;607::AID-ASI16>3.0.CO;2-X Wellisch, H. H. (1994). Book and periodical indexing. Journal of the American Society for Information Science, 45(8), 620–627. doi:10.1002/(SICI)1097-4571(199409)45:8&lt;620::AID-ASI17>3.0.CO;2-V Wiberley, S. E. . J. (1982). Subject Access in the Humanities and the Precision of the Humanist’s Vocabulary. Library Quarterly, 53(4), 420–33. Retrieved from <a href="http://eric.ed.gov/?id=EJ288528" class="urlextern" title="http://eric.ed.gov/?id=EJ288528" rel="nofollow">http://eric.ed.gov/?id=EJ288528</a> </p>